Mięśnie dna miednicy: dlaczego są ważne? Rola i znaczenie treningu mięśni Kegla u kobiet

Jakość życia kobiet jest uzależniona od wielu czynników. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują narządy miednicy mniejszej. Nie można zapominać o znajdujących się w miednicy małej strukturach mięśniowych. Zbyt słabe mięśnie dna miednicy niosą za sobą wiele poważnych problemów, co utrudnia codzienne funkcjonowanie i stanowi przyczynę szeregu nieprawidłowości.

Czym są mięśnie dna miednicy?

Mięśnie Kegla to potoczna nazwa dla grupy mięśni dna miednicy, w której skład wchodzi osiem struktur:

1. mięsień guziczny
2. mięsień dźwigacz odbytu
3. mięsień kulszowo-jamisty
4. mięsień opuszkowo-gąbczasty
5. mięsień zwieracz cewki moczowej
6. mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu
7. mięsień poprzeczny głęboki krocza
8. mięsień poprzeczny powierzchowny krocza

Mięśnie Kegla są zlokalizowane w dolnej części jamy brzusznej, gdzie przyczepiają się do kości miednicy (spojenie łonowe) i biegną różnych kierunkach. U kobiet otaczają pochwę, cewkę moczową i odbyt, a ponadto wspierają utrzymanie macicy [1]. 

Czy mięśnie Kegla występują wyłącznie u kobiet?

Nic bardziej mylnego, bo mięśnie dna miednicy występują także u mężczyzn. Męskie mięśnie Kegla miednicy małej występują w rejonie cewki i pęcherza moczowego, gruczołu krokowego oraz odbytu [2]. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę, że dysfunkcje tych mięśni oraz wynikające z tego problemy zdrowotne są znacznie częstsze u kobiet niż mężczyzn [3]. Nie jest więc przesadą stwierdzenie, że zaburzenia dnia miednicy są typowo kobiecą przypadłością. 

Funkcja mięśni dna miednicy

Piśmiennictwo [1] wskazuje, że rola mięśni dna miednicy jest nierozerwalnie związana z ich budową anatomiczną i położeniem. Po pierwsze, włókna mięśniowe rozciągają się od spojenia łonowego w kierunku gruzów kulszowych i kości guzicznego do kości ogonowej. Tym samym tworzą warstwę podtrzymującą dla narządów wewnętrznych. Po drugie, mięśnie Kegla składają się z dwóch różnych typów włókien:

• Włókna glikolityczne (30%) odpowiadają za szybkie i silne skurcze.
• Włókna oksydacyjne (70%) mają za zadanie utrzymywanie stałego napięcia mięśniowego przez długi czas.

Szybkie i silne skurcze włókien glikolitycznych następują w momencie nagłego wzrostu poziomu ciśnienia w jamie brzusznej np. mikcji i oddawania moczu. Natomiast długotrwałe zachowanie optymalnego napięcia włókien oksydacyjnych odgrywa rolę stabilizującą dla organów wewnętrznych np. macicy [4]. Zróżnicowanie funkcji mięśni Kegla u kobiet [5] przedstawia poniższa tabela.

Układ wydalniczy	Życie seksualne	Ciąża i poród	Stabilizacja tułowia (CORE)	Oddychanie	Układ pokarmowy
Kontrola wydalania moczu i kału	Długość oraz jakość (intensywność doznań) stosunku zbliżenia intymnego	Zapobieganie obniżeniu rosnącej macicy Wspomaganie porodu siłami natury	Wsparcie prawidłowego ustawienia kręgosłupa i miednicy	Kluczowy element przeponowego toru oddychania	Wsparcie prawidłowego położenia i funkcjonowania jelit

Przyczyny i rodzaje nieprawidłowego napięcia mięśniowego dna miednicy u kobiet

Badania pokazują, że problem dotyczący prawidłowej aktywności mięśni dna miednicy jest dość powszechny wśród kobiet. Analiza przeprowadzona wśród 343 dorosłych kobiet z Austrii wykazała, że aż 44,9% uczestniczek nie było w stanie wykonać dobrowolnego i normalnego skurczu [6]. Warto jednak wiedzieć, że problem dotyczący napięcia mięśniowego może mieć dwojaki charakter. Część kobiet boryka się ze zwiększonym napięciem (hipertonia), inne dotyka przypadłość przesadnego osłabienia (hipotonia). 

Jakie są przyczyny hipertonii mięśni Kegla u kobiet?

Nadmiernie napięte mięśnie dna miednicy, to w wielu przypadkach rezultat dobrowolnego, opóźnionego oddawania moczu. Piśmiennictwo naukowe wskazuje jednak, że hipertonia tej grupy mięśniowej może wiązać się także z ich przesadnym napinaniem (np. podczas treningu lub wypróżniania), endometriozą, urazami kręgosłupa, czynnikami behawioralnymi (np. nadmiernym stresem) [7-9]. Co warto podkreślić, hipertoniczność nie została aż tak dobrze poznana i zbadana jak hipotonia. Dlatego też wciąż nie do końca wiadomo, jak częstym jest problemem [10].

Następstwa wzmożonego napięcia mięśni Kegla

Publikacje naukowe [11-13] wskazują, że hipertoniczność mięśni dna miednicy jest przeważnie powiązana z kilkoma konkretnymi niedogodnościami.

Najczęstsze przyczyny osłabienia mięśni dna miednicy

Hipotonia mięśni Kegla jest w wielu przypadkach następstwem ciąży i przebytego porodu. Problem ten zdecydowanie częściej obserwuje się wśród wieloródek niż kobiet, które spodziewają się pierwszego dziecka. To jednak niejedyna przyczyna. Literatura przedmiotu wskazuje, że słabe dno miednicy małej może być rezultatem otyłości, niskiego poziomu aktywności fizycznej, postępującego procesu starzenia się czy zmian hormonalnych np. zespołu policystycznych jajników. Osłabienie mięśni dna miednicy może mieć także charakter neurogenny (np. wskutek chorób neurologicznych czy urazów miednicy lub kręgosłupa) bądź jatrogenny (tj. po przebytym zabiegu medycznym jak cewnikowanie) [7,14,15].

Nietrzymanie moczu — główny skutek osłabienia mięśni Kegla

Piśmiennictwo naukowe [16,17] wskazuje, że jednym z fundamentalnych następstw hipotonii mięśni dna miednicy jest nietrzymanie moczu (inkontynencja). Osłabienie mięśni Kegla powoduje zaburzenie prawidłowej pracy włókien mięśniowych. Z jednej strony nie są w stanie szybko i efektywnie wykonywać skurcze, co jest niezbędne dla mikcji. Z drugiej są niezdolne do utrzymywania napięcia przez długi czas, a to prowadzi do nieszczelności pęcherza. Warto wspomnieć, że inkontynencja może przyjmować różne formy, które zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Nietrzymanie moczu z przepełnienia	Wysiłkowe nietrzymanie moczu	Odruchowe nietrzymanie moczu	Mieszane nietrzymanie moczu
Niezdolność do całkowitego opróżnienia pęcherza, co powoduje zaleganie moczu i wzrost ryzyka rozwoju infekcji intymnych	Mimowolny wyciek moczu, który następuje wskutek wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej np. kaszel, kichanie czy aktywność fizyczna	Niejednokrotnie określane mianem nadreaktywności pęcherza to nagłe i wyjątkowo silne odczuwanie potrzeby oddania moczu	Przeważnie polega na połączeniu postaci wysiłkowej z wyjątkowo krótkimi przerwami pomiędzy mikcjami (tzw. naglącym parciem na pęcherz)

Inne następstwa zbyt słabych mięśni dna miednicy

Problemy z prawidłowym oddawaniem to jednak nie wszystko. Hipotonia mięśni Kegla sprzyja też wzmożonej produkcji gazów jelitowych oraz potęguje ryzyko nietrzymania stolca [16]. Przesadne osłabienie mięśni dna miednicy zwiększa też szansę wypadania narządów miednicy małej. W jednym z badań obejmującym 726 kobiet z objawami dysfunkcji mięśni Kegla i średnim wieku 56 lat stwierdzono, że aż 51,4% uczestniczek zgłosiło występowanie objawów wypadania narządów dna miednicy [19]. Ponadto warto dodać, że hipotoniczne mięśnie Kegla również wpływają na komfort życia seksualnego m.in. obniżyć satysfakcję z doznań podczas kontaktu intymnego [7].

W tym miejscu warto też przywołać badanie zrealizowane wśród 4556 australijskich kobiet z objawami nietrzymania moczu. Aż 46% z nich zrezygnowała z aktywności fizycznej i wykonywania dotychczasowych ćwiczeń. Co więcej, badanie wykazało, że rezygnacja z ćwiczeń dotyczyła przede wszystkim kobiet młodych (18-25 lat) oraz pierworódek [20]. To pokazuje, że dysfunkcja mięśni Kegla ma nie tylko wpływ na stan zdrowia, ale i inne aspekty dotyczące szeroko pojętej jakości codziennego życia [21]. 

Jakie objawy wskazują na problemy z rejonem miednicy mniejszej?

Kobiety powinny skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą — najlepiej specjalizującymi się w uroginekologii — w przypadku występowania poniższych symptomów:

• Zmniejszona jakość i dyskomfort podczas kontaktów seksualnych.
• Problemy z oddawaniem moczu np. mimowolne wycieki, częstsze wizyty w toalecie.
• Odczuwanie dolegliwości bólowych w obrębie pochwy, rejonów spojenia łonowego oraz kręgosłupa lędźwiowego.
• Częstsze zaparcia, gazy, epizody mimowolnego oddawania stolca, zwiększona tendencja do powstawania hemoroidów.

Ćwiczeń mięśni dna miednicy — dlaczego są ważne dla kobiet?

Regularny trening mięśni dna miednicy stanowi jedną z rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dla kobiet borykających się z problemami, które wynikają z ich zaburzeń funkcjonalnych. Niemniej jednak dysfunkcja mięśni Kegla może wystąpić także wśród zdrowych kobiet [22]. Wykonywanie ćwiczeń angażujących dno miednicy są rekomendowane m.in. kobietom w ciąży — zwłaszcza w okresie przedkoncepcyjnym [23]. 

Nie ulega też wątpliwościom, że ćwiczenia są skutecznym sposobem dla poprawy jakości życia kobiet. Przegląd 24 badań naukowych, w którym łącznie wzięło udział prawie 2400 uczestniczek, pokazuje, że trening mięśni dna miednicy doprowadził do istotnego statystycznie wzrostu jakości codziennego funkcjonowania. Pozytywne zmiany zostały odnotowane w fizycznej, psychicznej i społecznej sferze życia [24].

Wiedza kobiet o ćwiczeniach mięśni Kegla

Niestety świadomość kobiet o profilaktyce i roli fizjoterapii w problemach dotyczących dna miednicy pozostawia wiele do życzenia. Wśród 165 pacjentek oddziału ginekologicznego aż 78% nigdy nie wykonywało ćwiczeń mięśni dna miednicy. Co gorsza, zaledwie 24% z nich zostało skierowanych na konsultację z zakresu fizjoterapii uroginekologicznej. Natomiast zaledwie 8,8% kobiet biorących udział w badaniu zdecydowało się na tego typu konsultacje [25].

Jak wykonywać trening mięśni dna miednicy?

Oczywiście w sieci można z łatwością dowiedzieć się, na czym polegają i jak wykonywać ćwiczenia autorstwa Arnolda Kegla. Niemniej jednak przed przystąpieniem do regularnych ćwiczeń zdecydowanie lepiej odbyć kilka konsultacji fizjoterapeutycznych. Dlaczego? Przywołane wcześniej badanie [25] pokazuje, że zdecydowana większość pacjentek deklarujących wykonywanie treningów mięśni dna miednicy prezentowała nieprawidłowe wzorce ćwiczeń.

Warto więc spotkać się ze specjalist(k)ą, aby dokładnie zrozumieć istotę pracy mięśni Kegla i otrzymać zestaw odpowiednich ćwiczeń. :)

Czy dieta może mieć wpływ na mięśnie Kegla?

Badanie przeprowadzone w grupie 1098 kobiet z Finlandii (47-55 lat) pokazało, że nieprawidłowe odżywianie zwiększało ryzyko występowania problemów w postaci zaparć, trudności z wypróżnianiem czy wysiłkowego nietrzymania moczu. Co więcej, kobiety dbające o jakość codziennej diety miały znacznie niższe ryzyko występowania inkontynencji [26]. Może to stanowić potwierdzenie wcześniejszego założenia, iż otyłość stanowi realną przyczynę osłabionych mięśni dna miednicy.

Nigdy nie jest za późno, aby zmienić własne nawyki żywieniowe. Spersonalizowana dieta online, przygotowana wedle Twoich potrzeb i preferencji smakowych sprawi, że nauka zdrowego odżywiania będzie prawdziwą przyjemnością. Nie zwlekaj i dołącz do teamu Diety Akopa!