Rola kolagenu dla kobiet – jak wpływa na organizm, stawy i urodę?

Kolagen nie bez powodu określa się mianem białka młodości. Utrzymanie odpowiedniego poziomu kolagenu w organizmie ma kluczowe znaczenie dla wielu istotnych kwestii. Począwszy od urody, przez kondycję narządu ruchu, a skończywszy na układzie krążenia. Dlatego też suplementacja kolagenem powinna być istotnym elementem wsparcia codziennej diety.

Czym jest kolagen?

Pojęcie odnosi się do specyficznej grupy białek, które stanowią około 30-35% protein współtworzących organizm człowieka. Kolagen to przede wszystkim komponent tkanki łącznej. Białka kolagenowe występują rozmaitych formach np. fibryli, włókien czy wiązek. Różnice w budowie strukturalnej wpływają na właściwości mechaniczne, co z kolei przekłada się na odgrywaną rolę w organizmie [1,2].

Produkcja kolagenu w organizmie

Synteza kolagenu ma dynamiczny charakter i zachodzi w określonym typie komórek — chondroblastach, fibroblastach i osteoblastach. Warto jednak wiedzieć, że produkcja nowych pokładów białka kolagenowego w dużym stopniu zależy od procesów jego degradacji. Wraz z wiekiem produkcja kolagenu maleje. Oprócz postępującego procesu starzenia się organizmu należy wspomnieć o wpływie wielu innych czynników zewnętrznych, które powodują niszczenie włókien kolagenowych np. reaktywnych form tlenu zwanych wolnymi rodnikami. Niemniej należy pamiętać, że równowaga między procesami syntezy a degradacji kolagenu wiążę się ze stanem tkanek, w których występuje [1,3,4].

Źródła kolagenu w diecie

Jak zostało wcześniej wspomniane, kolagen to białko budulcowe tkanki łącznej. Z kolei ten rodzaj tkanek występuje wyłącznie u zwierząt. To z kolei tłumaczy, dlaczego w składzie suplementów diety można natrafić na informacje o zawartości np. kolagenu wołowego czy kolagenu rybiego. Tkanka łączna, a co za tym idzie i białko kolagenowe, stanowi komponent takich struktur jak: kości, chrząstki, skóra, więzadła, ścięgna czy łuski. Elementy te wykorzystuje się do produkcji suplementów diety, bo niespecjalnie nadają się do zjedzenia [5]. Często polecanym, domowym sposobem na uzupełnienie diety w kolagen jest przygotowanie bulionu na bazie kości, podrobów i wyżej wymienionych struktur. Piśmiennictwo naukowe wskazuje jednak, że tego typu wywar raczej nie stanowi wartościowego źródła prekursorów białka kolagenowego [6]. Stąd zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będą suplementy i inne preparaty zawierające kolagen.

Rodzaje kolagenu

Kolagen można podzielić ze względu na różne kryteria. Pierwszym jest jego pochodzenia. Źródłem kolagenu są produkty pochodzenia zwierzęcego i stąd można wyróżnić:

• kolagen wołowy
• kolagen drobiowy
• kolagen wieprzowy
• kolagen rybi (morski)

Mówiąc o źródle, można pokusić się o dodatkową klasyfikację. Kolagen natywny to po prostu naturalny kolagen występujący w tkankach odzwierzęcych, który nie został poddany żadnej obróbce. Charakteryzuje go duży rozmiar cząsteczek i spora masa, co ogranicza przyswajalność. Szacuje się, że jest około 10% [7]. Problem ten zostaje rozwiązany w przypadku suplementów, gdyż zdecydowana większość prepartów wykorzystuje hydrolizat kolagenu. Kolagen hydrolizowany (w dużym uproszczeniu) jest rozdrobiony na mniejsze i łatwiej absorbowane fragmenty zwane peptydami [8]. Badania pokazują, że podawanie hydrolizowanego kolagenu prowadzi do zwiększenia w osoczu stężenia aminokwasów i peptydów kolagenowych, co może potwierdzać skuteczność przyswajania przez organizm [9].

Jakie są typy kolagenu?

Do tej pory zidentyfikowano blisko 29 typów kolagenu o zróżnicowanej budowie molekularnej. To właśnie ta różnorodność sprawia, że poszczególne rodzaje białek kolagenowych występują w różnych rodzajach tkanek [1-3]. Pomimo tak dużego zróżnicowania w praktycznej suplementacji najczęściej wykorzystuje się poniższe typy:

• Kolagen typu I – to najpowszechniejszy rodzaj kolagenu, który przeważa w większości struktur tj. skóra, kości, ścięgna, więzadła [10,11].
• Kolagen typu II – dominuje w chrząstce stawowej oraz zazwyczaj w obrębie przyczepu mięśni [5,10].
• Kolagen typu III – współwystępuje z typem I, zwłaszcza w skórze, a także w obrębie naczyń krwionośnych [10].

Niemniej jednak warto pamiętać, że pozostałe typy kolagenu są równie istotne. Przykładowo, kolagen typu IV jest szczególnie ważny dla zdrowia serca i układu krążenia [12], natomiast typ VI jest mocno powiązany z układem mięśniowym [13].

Rola i funkcje kolagenu w organizmie człowieka

Znaczenie kolagenu dla kobiet i mężczyzn jest bezpośrednio powiązane z miejscem jego występowania u człowieka. Przyjrzyjmy się temu nieco dokładniej i zwróćmy uwagę, co mówią badania naukowe o suplementowaniu kolagenu w konkretnych kwestiach.

Uroda — skóra, włosy i paznokcie

Rola białka kolagenowego skórze wiąże się z utrzymaniem jej prawidłowej kondycji. Piśmiennictwo naukowe wskazuje, że proces starzenia się skóry wiąże się ze zmniejszeniem gęstości kolagenu oraz ograniczeniem produkcji niektórych białek strukturalnych [15]. Badania kliniczne pokazują, że podawanie kolagenu ma realny wpływ na polepszenie stanu skóry. Po 4 tygodniach suplementacji zaobserwowano wzrost gęstości kolagenu w skórze właściwej, natomiast po 8 tygodniach doszło do istotnego zwiększenia nawilżenia skóry [16]. W innym badaniu podawanie przez 12 tygodni mieszanki 2,5 g kolagenu z biotyną, witaminami C i E, cynkiem i ekstraktu z aceroli znacząco poprawiła elastyczność i gęstość skóry wśród uczestniczek [17]. Podobne rezultaty uzyskano w badaniu, w którym kobiety otrzymywały wyłącznie sam hydrolizowany kolagen [18]. Co więcej, warto też wspomnieć, że spożycie peptydów kolagenowych hamowało procesy będące negatywnym następstwem promieniowania UV-B [19].

Tkanka łączna to także element strukturalny paznokci i włosów. Stąd też rozpad kolagenu osłabia ich kondycję [20]. Sugeruje się, że białko kolagenowe dostarcza organizmowi aminokwasy o korzystnym znaczeniu dla wzrostu i odżywiania cebulek włosowych [21]. Inne badania pokazują, że suplementacja kolagenem wieprzowym ma korzystny wpływ dla nawilżenia i wytrzymałości paznokci [22]. Niemniej jednak ilość dowodów jest na ten moment ograniczona [23].

Rola kolagenu dla kości, mięśni i stawów

Specyficzna budowa kolagenu determinuje jego znaczenie dla układu kostnego. Włókna kolagenu wpływają na wytrzymałość mechaniczną kości, co należy rozumieć jako zdolność do pochłaniania energii. Oznacza to, że pozwala amortyzować działające siły obciążenia np. podczas wysiłku fizycznego i tym samym może ograniczać ryzyko kontuzji [24,25].

Kolagen, a zwłaszcza typ II, to kluczowy składnik dla stawów. Zwłaszcza chrząstek stawowych, które mają za zadanie m.in. redukować tarcie i minimalizować siły nacisku wywołane codziennymi czynnościami. Włókienkowa sieć kolagenu typu II nadaje chrząstce wytrzymałość, co ma na celu protekcję stawów i zapobieganie ich przedwczesnemu uszkodzeniu [26]. Suplementacja hydrolizowanym białkiem kolagenowym stymuluje syntezę makrocząsteczek typu II. Tym samym wspomagają ochronę chrząstek współtworzących stawy [27]. Ponadto w badaniu przeprowadzonym wśród osób ze zdiagnozowaną chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych porównano skuteczność objawowego leczenia paracetamolem i połączenia paracetamolu z kolagenem typu II. Włączenie białka kolagenowego dało lepsze wyniki w zakresie redukcji dolegliwości bólowych [28].

Kolagen jest także powiązany z mięśniami. Piśmiennictwo naukowe [13,29,30] wskazuje, że niedobory i mutacje w genach dotyczących kolagenu typu VI mogą powodować schorzenia przebiegające z osłabieniem siły mięśniowej. Warto też przywołać badania [31,32], w których kilkunastotygodniowa suplementacja peptydami kolagenu okazała się wartościowym dodatkiem dla treningu oporowego wśród osób chorujących na sarkopenię.

Inne funkcje kolagenu w ciele

Kolagen stanowi istotny element dla systemu pokarmowego. U osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna obserwuje się zaburzoną równowagę między kolagenem typu I i III, co może oznaczać nieprawidłową wytrzymałość strukturalną jelit [33]. Ponadto u pacjentów z chorobą refluksową przełyku i przepukliną rozworu przełykowego obserwuje się znacznie mniejszą ilość białka kolagenowego w więzadle przeponowo-przełykowym [34].

Jakie są przyczyny niedoboru kolagenu?

Niski poziom kolagenu to w głównej efekt podeszłego wieku. Przypuszcza się, że aktywność komórek produkujących białko kolagenowe zmniejsza się już na etapie wczesnej dorosłości (tj. między 20 a 40 rokiem życia). Szacuje się, że efektywność procesu syntezy maleje o 1-1,5% w skali roku. Wiek to jednak nie wszystko. Zbyt mała ilość kolagenu w ciele może stanowić rezultat oddziaływania szeregu czynników. Począwszy od ekspozycji zanieczyszczenia środowiska i promieniowanie słoneczne (UV), przez niewłaściwą dietę, a skończywszy na niezdrowym stylu życia np. paleniu papierosów, nadużywaniu alkoholu, nieodpowiedniej pielęgnacji skóry [40-42].

Objawy i skutki niedoboru kolagenu

Problemy, które mogą wynikać z niedoboru kolagenu, zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Uroda	Układ ruchu	Układ pokarmowy
Zmniejszenie sprężystości i elastyczności skóry, co potęguje np. zmarszczki Osłabienie kondycji włosów i paznokci Trudności z gojeniem się ran Częstsze powstawanie siniaków	Osłabienie kondycji kości Zmniejszenie wytrzymałości chrząstek stawowych, co potęguje ich przedwczesne ścieranie Wzrost ryzyka zmian zwyrodnieniowych Osłabienie siły i spadek masy mięśniowej	Pogorszona integralność błon śluzowych Zwiększone ryzyko występowania chorób zapalnych Wzrost szans rozwoju przetoki lub uchyłków Problemy z perystaltyką i motoryką jelit

Czy dieta ma wpływ na zwiększenie poziomu kolagenu?

Nauka wskazuje, że dieta ma duże znaczenie dla wsparcia organizmu w zakresie produkcji kolagenu. Kluczowe w tym przypadku będzie zapewnienie produktów bogatych w witaminę C oraz zadbanie o dostępność konkretnych aminokwasów np. glicyny. Takie połączenie może okazać się pomocne dla poprawy różnych etapów syntezy białka kolagenowego [44].

Jeżeli natomiast chcesz zmienić dotychczasowe nawyki żywieniowe, to czas skorzystać ze spersonalizowanej diety online. Dołącz do teamu Diety Akopa i przekonaj się, że zdrowe odżywianie może być proste, smaczne i przyjemne! Zadbamy, aby każdy przepis spełniał Twoje oczekiwania. Skontaktuj się z nami i zacznij już dziś!